Verbanden tussen parodontale ziekte en systemische gezondheidsproblemen

Het onderhouden van goede mondverzorging gaat over meer dan alleen een gezonde mond. Als tandarts weet je dat parodontitis, de chronische ontstekingsziekte die de weefsels die de tanden ondersteunen, is gekoppeld aan andere problemen in het lichaam, wat het belang van het helpen van patiënten om te slagen verhoogt.

Maar wist je hoe breed het spectrum van bijbehorende kwesties is? Onderzoek toont aan dat niet minder dan 57 systemische aandoeningen kunnen worden gekoppeld aan parodontale ziekten, en velen van hen kunnen jouw patiënten verrassen.

In dit artikel zullen we de vele gerelateerde gezondheidsproblemen onderzoeken die wetenschappelijk verband houden met inflammatoire parodontale ziekten, terwijl we u wijzen op nuttige bronnen, zodat je jouw patiënten kunt helpen op de reis naar holistisch welzijn.

Ontsteking en parodontale ziekte

Ontsteking staat centraal bij parodontale ziekte, veroorzaakt door de reactie van het lichaam op parodontale pathogenen in de biofilm. Wanneer de ontstekingsreactie op bacteriële infectie chronisch wordt, veroorzaakt het schade aan de ondersteunende structuren van de tanden (het wortelcementum, parodontale ligament en alveolaire bot), waardoor het bekende proces van botverlies en uiteindelijk zelfs tandverlies ontstaat.

Maar de impact en implicaties van parodontale ontsteking zijn niet noodzakelijkerwijs beperkt tot de mond. Als een voorbeeld kunnen micro-organismen van dit gebied naar andere delen van het lichaam reizen, waardoor ontstekingsreacties op die locaties worden opgewekt. Bovendien, zoals we zullen onderzoeken, zijn parodontale ziekte en de bijbehorende ontsteking wetenschappelijk gekoppeld aan een aantal systemische gezondheidsproblemen.

Verbanden tussen parodontale ziekte en systemische gezondheidsproblemen

Van zwangerschapsproblemen tot hart- en vaatziekten tot kanker, artritis, diabetes, Alzheimer en verder, onderzoek heeft mogelijke verbanden ontdekt tussen inflammatoire parodontale aandoeningen en veel prominente gezondheidsproblemen die mensen hopen te vermijden. Hier zijn er een paar die bijzonder het bewustzijn verdienen.

Parodontitis en reumatoïde artritis

Het verband tussen chronische parodontitis en reumatoïde artritis wordt al vele jaren bestudeerd, met een biologisch verband tussen de twee eerste gepostuleerd bijna 40 jaar geleden. In de afgelopen tien jaar is het bewijs begonnen te stijgen. Een review van Clifton O. Bingham en Malini Monib gepubliceerd in 2015 merkte op dat "Een aantal recente studies de periopathogene rollen van Porphyromonas gingivalis, het orale microbioom, en mechanismen van site-specifieke en substraatspecifieke citrullinatie hebben geëvalueerd. Deze helpen om de interacties tussen deze twee ontstekingsziekteprocessen verder te verduidelijken."

Meer recent versterkten bevindingen van een grote cohortstudie dat parodontitis inderdaad geassocieerd is met een verhoogd risico op het ontwikkelen van reumatoïde artritis. Een uitgebreid overzichtsdocument dat de literatuur over parodontitis en reumatoïde artritis bekeek, gepubliceerd tussen 2012 en 2017, maakte enkele interessante observaties, en voor de auteurs was het heel duidelijk dat de twee ziekten sterk verwant zijn. De manier waarop ze zijn verbonden, is echter misschien niet zo eenvoudig als je zou denken. Hoewel diermodellen enig inzicht geven in plausibele biologische mechanismen – zoals de verspreiding van parodontale pathogenen – blijft er nog veel onduidelijk. Tot nu toe is onderzoek ook niet echt in staat geweest om oorzakelijke verbanden vast te stellen, als een dergelijke causaliteit zelfs bestaat. Het lijkt er echter op dat een specifieke subset van patiënten vatbaar is voor beide ziekten, en zodra ze optreden, lijken ze nauw met elkaar verbonden te zijn. Hoewel de grootste uitdaging is om deze subset van patiënten zo vroeg mogelijk te identificeren, is het waarschijnlijk dat ontsteking de gemeenschappelijke noemer is die hen als groep verenigt. En dit is ook het mechanisme dat u kan helpen om over deze relatie met uw patiënten te praten.

Parodontale ziekte en zwangerschap

De relatie tussen zwangerschap en parodontale ziekte kreeg al in de jaren zestig aandacht. Verdacht door empirische observaties en bevestigd door onderzoek, hebben zwangere vrouwen meer kans om gingivitis te ontwikkelen, met een geschatte prevalentie van 67-100%. De reden voor de verhoogde ontstekingsreactie wordt niet beschouwd als de aanwezigheid van parodontale bacteriën op zich, maar de verhoogde niveaus van geslachtshormonen die de gastheerrespons beïnvloeden. De bekendheid van zogenaamde "zwangerschapsgangivitis" dient als een stimulans voor zwangere vrouwen om een nog sterkere focus op mondverzorging te leggen tijdens deze vitale tijd.

Wanneer het gaat over zwangerschap en parodontale ziekte, wordt de term "bidirectionele relatie" vaak genoemd. Parodontale ziekte kan inderdaad een negatieve invloed hebben op de zwangerschapsuitkomsten. Hoewel de eerste studies al een paar decennia teruggaan, bleek een gezamenlijk consensusrapport dat in 2013 werd gepubliceerd door de American Academy of Parodontologie en de European Federation in Parodontologie eye-opening voor de wereldwijde medische gemeenschap, wat suggereert dat parodontale infecties het risico op zwangerschapscomplicaties en ongunstige zwangerschapsuitkomsten kunnen verhogen. Deze kunnen vroeggeboorten, lage geboortegewichten, pre-eclampsie en zelfs miskramen omvatten.

In een poging om de mechanismen achter deze relatie op te helderen, suggereerden vroege studies dat foetussen met een hoge antilichaamrespons tegen parodontale pathogenen een verhoogd risico op vroeggeboorte of een laag geboortegewicht kunnen hebben. Indirect impliceert dit ook dat deze ziekteverwekkers in de bloedbaan kunnen komen en tot aan de baarmoeder kunnen reizen. Er is inderdaad sterk bewijs dat parodontale pathogenen zich kunnen verspreiden naar de foetale placenta-eenheid, waardoor lokale ontstekingen worden veroorzaakt of zelfs de foetus rechtstreeks wordt infecteren. Het feit dat dit niet altijd gebeurt wanneer parodontale pathogenen worden gedetecteerd in de foetale placenta-eenheid geeft aan dat, nogmaals, de immuunrespons van de gastheer een centrale rol speelt.

Interessant is dat kleinschalige behandelingsstudies hebben aangetoond dat de behandeling van parodontitis bij zwangere vrouwen zelfs het risico op ongunstige zwangerschapsuitkomsten kan verminderen. De meeste grote RCT's hebben deze resultaten niet gereproduceerd, maar hoogstwaarschijnlijk was de belangrijkste reden hiervoor de timing van de interventies, meestal in het tweede trimester en verder, wanneer de parodontale pathogenen mogelijk al de foetale placenta-eenheid hebben bereikt. Dit benadrukt de noodzaak van vroegtijdige interventie, of nog beter, preventie, misschien al na de preconceptieperiode.

Als je meer wilt weten over de relatie tussen zwangerschap en mondgezondheid, bekijk dan een recent webinar met internationale experts prof. dr. Phoebus Madianos en dr. Mia Geisinger, gehost door SUNSTAR.

Parodontitis en diabetesrisico

Het verband tussen parodontitis en diabetes is een van de beter erkende en beter begrepen onder systemische gezondheidsproblemen. Net als de hierboven genoemde relatie tussen zwangerschap en parodontitis, is deze associatie bidirectioneel. Diabetes is een bekende risicofactor voor de ontwikkeling, progressie en ernst van parodontitis. Al in de vroege jaren 1990nam parodontitis een plek aan op de lijst van chronische diabetische complicaties, en sindsdien wordt het algemeen geaccepteerd als de zesde complicatie van diabetes mellitus. En met een reden: de mechanismen waarmee diabetes de parodontale gezondheid beïnvloedt, vertonen veel overeenkomsten met die van andere chronische diabetische complicaties, zoals hart- en vaatziekten, nefropathie, neuropathie en retinopathie. Deze complicaties zijn het gevolg van schade aan de grote en/of kleine bloedvaten, en worden voornamelijk veroorzaakt door (hier gaan we weer) ontstekingen. Hetzelfde lijkt te gelden voor parodontitis. Vanwege de metabole stoornissen die diabetes kenmerken, lijkt de immuunrespons van de gastheer op parodontale pathogenen nog overdrevener te zijn. Deze situatie – vaak beschreven als een hyper-inflammatoire toestand – initieert en verergert de destructieve processen die parodontale weefselafbraak veroorzaken.

Deze hyper-inflammatoire toestand is ook het startpunt van de andere richting van de associatie. Parodontitis kan toevallig een negatieve invloed hebben op de zogenaamde metabole controle van patiënten met diabetes, wat betekent dat de bloedglucosespiegels uit balans zijn. Slechte metabole controle is op zijn beurt de belangrijkste oorzaak van de chronische complicaties die we hierboven noemden. Daarom verhoogt parodontitis indirect het risico op diabetische complicaties. Daarnaast is slecht gecontroleerde bloedglucose een risicofactor voor progressie van parodontale ontsteking, wat betekent dat deze patiënten zonder tussenkomst in een vicieuze cirkel terechtkomen. Er is enig bewijs dat parodontitis zelfs kan bijdragen aan de ontwikkeling van nieuwe gevallen van diabetes. Nogmaals, ontsteking is cruciaal, omdat het een direct effect heeft op insulineresistentie, een fenomeen dat ervoor zorgt dat de bloedglucosespiegel stijgt.

Het tweerichtingskarakter van deze relatie creëert des te meer urgentie voor een sterke preventieve strategie, zowel voor degenen die diabetes hebben of risico lopen. En er is bewijs dat dit het waard is. Een studie, ondersteund door SUNSTAR, toonde bijvoorbeeld aan dat de tandheelkundige instelling een haalbare instelling is om een aanzienlijke hoeveelheid niet-gediagnosticeerde (pre)diabetesgevallen op te sporen. En hoe zit het met de resultaten van een groot populatiegebaseerd cohort, wat suggereert dat het verbeteren van mondhygiënegewoonten het risico op het ontwikkelen van diabetes kan verlagen? Of een ander door SUNSTAR ondersteund onderzoeksproject, gepubliceerd in een toonaangevend tijdschrift voor eerstelijnszorg, waaruit blijkt dat extra aandacht voor mondgezondheid de kwaliteit van leven van patiënten met diabetes kan verbeteren? Zoals u als zorgverlener kunt zien, kan de relatie tussen parodontitis en diabetes op veel manieren gevolgen hebben voor uw dagelijkse praktijk.

Parodontitis en hart- en vaatziekten

Hart - en vaatziekten (CVD) is de belangrijkste doodsoorzaak in de werelden is goed voor naar schatting 45% van de sterfgevallen in Europa. Het is een gezondheidsprobleem dat opvalt op ieders radar. En cvd is ook in verband gebracht met inflammatoire parodontale problemen.

Een systematische review en meta-analyse gepubliceerd in 2020 "toonde een bescheiden maar consistent verhoogd risico op CVD in PD-populaties." Dit is in overeenstemming met de opmerkingen die de afgelopen decennia zijn gemaakt. Onlangs werkte de European Federation of Parodontologie (EFP) samen met de World Heart Federation (WHF), wat resulteerde in een gezamenlijk consensusrapport. De belangrijkste conclusie was dat er sterk en overtuigend bewijs is voor een significant verband tussen parodontitis en CVD.

Het centrale proces dat ten grondslag ligt aan CVD is atherosclerose, waarbij de slagaders verstopt raken door de vorming van atheromateuze plaque. De pathogene routes die atherosclerose veroorzaken vertonen opvallende gelijkenissen met die onderliggende parodontale ziekte. Ontsteking ligt weer aan de basis, dit keer zowel direct als indirect. Zoals eerder vermeld, is er sterk bewijs dat parodontale pathogenen de bloedbaan kunnen binnendringen en naar verre locaties kunnen reizen, ook bekend als bacteriëmie. Deze pathogenen worden ook gevonden in atherosclerotische plaques van patiënten met CVD, waar ze hoogstwaarschijnlijk hebben bijgedragen aan de ontstekingsprocessen die de vorming van deze plaques veroorzaken. Indirect kan parodontale ontsteking ook de systemische niveaus van inflammatoire mediaten en cytokinen verhogen, waardoor het proces van atherosclerose verder wordt verbeterd.

Parodontale ziekte als mogelijke oorzaak voor de ziekte van Alzheimer

Een andere vereniging die veel media-aandacht kreeg, tot aan de New York Times,is die tussen parodontitis en de ziekte van Alzheimer. De beroemde krant berichtte over een studie die aantoonde dat het relatieve risico op dementie 22% hoger was bij patiënten met ernstige parodontale ontsteking en 26% hoger bij tandeloze patiënten, zelfs na correctie voor verstorende factoren zoals leeftijd en roken. Deze bevindingen werden bevestigd in een uitgebreid literatuuroverzicht dat in 2020 werd gepubliceerd. Hoewel er dringend behoefte is aan methodologisch verantwoorde, longitudinale studies, concludeerde de review van Kamer c.s. dat "parodontale ziekte door zijn ontstekings- en bacteriële lasten 'een biologisch plausibele risicofactor' kan zijn voor de ziekte van Alzheimer."

Parodontale ziekte en kanker

Kanker is een brede term die veel verschillende vormen omvat. Een studie gepubliceerd een paar jaar geleden in Oxford's Journal of the National Cancer Institute "vond een 24 procent toename van het relatieve risico op het ontwikkelen van kanker bij deelnemers met ernstige parodontitis, in vergelijking met degenen met milde tot geen parodontitis." Het hoogste risico dat werd waargenomen was voor longkanker, gevolgd door colorectale kanker.

Hoewel de vereniging niet sterk genoeg werd geacht om screening op bepaalde kankers te verdienen op basis van een parodontitisdiagnose, "zien we een bescheiden tot matige risicoverhoging van kanker die lijkt stand te houden in alle studies, dus misschien moeten tandartsen tegen hun patiënten zeggen dat er risico's zijn met betrekking tot parodontale aandoeningen, en dit is een van hen, " zei Elizabeth Platz, Sc.D., plaatsvervangend voorzitter van de afdeling epidemiologie aan de Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health.

Sommige bewijzen wijzen op ontsteking en parodontale micro-organismen wanneer gesproken over hoe parodontale ziekte kan worden geassocieerd met een verhoogd risico op bepaalde kankers. Dit betreft echter vooral kleinschalige, experimentele studies, waarbij wordt benadrukt dat er dringend behoefte is aan meer onderzoek.

Het tandheelkundig team als onderdeel van het zorgteam

De hierboven genoemde verbanden tussen parodontale aandoeningen en systemische gezondheidsproblemen zijn slechts een steekproef van de vele die zijn waargenomen en bestudeerd. Deze gegevens en onderzoek onderstrepen de noodzaak om de rol van een tandarts in de gezondheid en het welzijn van hun patiënten te heroverwegen. Veel mensen hebben de neiging om mondzorg te zien als apart en gescheiden van het algehele welzijn, maar zoals we kunnen zien, is dit niet het geval.

Het delen van deze informatie met patiënten, op een manier die bedoeld is om goede mondzorg te informeren en aan te moedigen in plaats van angst te zaaien of paniek te veroorzaken, kan zeer nuttig zijn voor het stollen van ritualistische gewoonten, sterke relaties en uiteindelijk betere gezondheidsresultaten.

De kracht van preventie bij parodontale aandoeningen

Het komt allemaal terug op de ongelooflijke waarde van sterke preventieve maatregelen voor de mondgezondheid. De belangrijkste manier om parodontale aandoeningen en ontstekingen op afstand te houden, is door vast te houden aan een consistente en juiste verzorgingsroutine die bestaat uit minstens twee keer per dag poetsen, interdentaal reinigen tussen de tanden en regelmatig de tandarts of mondhygiënist bezoeken voor controle en ondersteunende therapie.

Mondzorgprofessionals kunnen de extra stap nemen om meer te weten te komen over de algemene gezondheidsachtergrond van hun patiënten en aanvullende begeleiding, informatie en aanmoediging bieden aan degenen die mogelijk een verhoogd risico lopen op de bovenstaande systeemproblemen.

Bij SUNSTAR GUM® bieden we een breed assortiment producten die iedereen helpen hun mond en lichaam gezond te houden.