Mondgezondheid in tijden van COVID-19

Mondzorgprofessionals behoren tot de hoogste risicogroepen voor het oplopen van het COVID-19 virus. Het uitstellen van alle niet noodzakelijke tandheelkundige ingrepen is algemeen aanbevolen om  verdere verspreiding van het COVID-19 virus tegen te gaan. Maar wat zijn voor tandheelkundige praktijken de aanbevelingen bij het behandelen van spoedgevallen?

En kijkend naar de patiënt: Wat is de interactie tussen COVID-19 en de mondgezondheid? En hoe kunnen we patiënten ondersteunen tijdens de coronavirus pandemie?

Virale infectie en parodontitis: wat weten we en wat kan je doen om jouw patiënten te helpen?

Virale infectie en parodontitis: wat weten we? Niet veel, zegt professor Graziani, hoogleraar parodontologie aan de Universiteit van Pisa (Italië) en voormalig voorzitter van de Europese Federatie van Parodontologie (EFP). Maar we weten wel dat mondgezondheid net zo belangrijk is als altijd, voegt hij eraan toe.

Vanuit wetenschappelijke oogpunt en uit ervaring met HIV, weten we dat een slechte mondgezondheid de afweer van slijmvliezen kan verlagen en epitheelcellen vatbaarder kan maken voor virussen  [1].

"Sommige typen herpesvirussen kunnen worden geassocieerd met vormen van gingivale ontsteking, waaronder Herpes Zoster, Cytomegalovirus en de Epstein-Barr virus (EBV)", legt Professor Graziani uit. "Hoewel we niet veel weten over de impact van deze virussen op de mondgezondheid, kunnen ze wel een rol spelen bij het ontstaan van parodontitis of het verslechteren van de parodontale situatie”. 

Het is algemeen bekend dat orale infecties en vooral parodontitis het verloop en de pathogenese van systemische ziekten beïnvloedt, waaronder hart- en vaatziekten en diabetes mellitus. Een slechte mondgezondheid heeft zo ook een negatief effect op de pathogenese van een bacteriële pneumonie [2] Dit zou bij een COVID-19-patiënt kunnen resulteren in de co-existentie van een bacteriële en een virale infecties van de luchtwegen, waardoor herstel wordt bemoeilijkt.

Om al deze redenen is een goede mondverzorging tijdens de COVID-19 pandemie nog altijd van groot belang.

Hoe kunnen we patiënten helpen ermee om te gaan? Laat jouw patiënten weten dat het behouden van een goede mondgezondheid deel moet uitmaken van hun 'blijf gezond'-strategie in tijden van COVID-19. Dit is vooral belangrijk voor patiënten met diabetes, hart- en vaatziekten en andere aandoeningen waarvan bekend is dat deze het beloop van COVID-19 negatief kunnen beïnvloeden.

Mondzorgprofessionals zijn een risicogroep. Beroepsverenigingen bevelen aan alleen spoedgevallen te behandelen

Tandheelkundig personeel wordt blootgesteld aan een erg hoog risico op COVID-19-infecties vanwege de face-to-face communicatie, de blootstelling aan speeksel, bloed en andere lichaamsvloeistoffen en door het werken met scherpe instrumenten, waarschuwen twee recente publicaties in de International Journal of Oral Science en in het Journal of Dental Research [3] - [4]. Zo blijkt ook uit Italiaanse ervaring dat zorgverleners de categorie zijn met de hoogste verspreiding van COVID-19 [5].

Over de hele wereld hebben beroepsverenigingen richtlijnen opgesteld en aanbevelingen gedaan aan mondzorgprofessionals. Gezien de snel veranderende aard van de pandemie, zijn de adviezen continu onderhevig aan verandering, dit onder invloed van de World Health Organization (WHO), Ministerie van Volksgezondheid en de beroepsverenigingen.

De belangrijkste aanbevelingen na het begin van de COVID-19 uitbraak waren om alleen spoedgevallen te behandelen en te werken volgens de opgestelde richtlijnen door de  beroepsverenigingen en het Ministerie van Volksgezondheid.

Hoe kan het risico op overdracht van persoon op persoon tijdens spoedbehandelingen worden verlaagd?

Er zijn richtlijnen opgesteld voor de infectiepreventie in tandheelkundige praktijken. Dit om de overdracht van het COVID-19 virus van persoon op persoon zoveel mogelijk te beperken.

Aangepast van Peng, Peng, Xian et al. "Transmissieroutes van 2019-nCoV en controles in de tandartspraktijk" International Journal of Oral Science (2020).

Evaluatie van COVID-19 patiënten

Mondzorgprofessionals kunnen te maken krijgen met het moeten vaststellen van mogelijke besmettingen met COVID-19 bij patiënten. Er is een wereldwijd gebrek aan adequate testcapaciteit voor het COVID-19 virus. De WHO blijft om die reden sturing geven.

Volgens het laatste rapport in The Journal of Medical Virology [11], aan de hand van een statistische analyse van de klinische symptomen en laboratoriumresultaten van COVID-19-patiënten, zijn de meest voorkomende klinische symptomen:

• Koorts (88,5%)
• Hoest (68,6%)
• Spierpijn of vermoeidheid (35,8%)
• Slijm ophoesten (28,2%)
• Kortademigheid (21,9%).

Minder vaak gemelde symptomen zijn: hoofdpijn of duizeligheid (12,1%), diarree (4,8%), misselijkheid en braken (3,9%).

Op 1 april 2020 bekeek een team van King's College Londen de reacties van meer dan 400.000 mensen die melding hadden gemaakt van vermoedelijke COVID-19 symptomen. Hieruit bleek dat het verlies van geur en smaak ook mogelijke symptomen van COVID-19 zouden kunnen zijn [12]. Maar verlies van geur en smaak zijn ook tekenen van andere luchtweginfecties, zoals verkoudheid, hierdoor is niet zeker hoe relevant deze symptomen zijn. 

Triage van patiënten

In het geval van een spoed- en pijnklachten, worden alle mondzorgprofessionals geadviseerd om vooraf standaard een  telefoontriage uit te voeren. Het doel hiervan is om de werkelijke behandelbehoefte te identificeren. Voorbeelden van behandelingen die niet kunnen worden uitgesteld zijn: acute pijnbehandeling, abcessen, trauma en problemen met de bloedstolling. Daarnaast worden tandheelkundige praktijken geadviseerd om de toeloop van patiënten op dusdanige wijze in banen te leiden, dat er niet meer dan één patiënt in de wachtkamer zit [5].

Gebruik van mondspoelmiddelen voor start behandeling

Er wordt in het algemeen verondersteld dat het spoelen met een antimicrobieel mondspoelmiddel voor de behandeling het aantal orale microben kan verminderen. Chloorhexidine wordt om deze reden vaak in de praktijk gebruikt, alleen lijkt chloorhexidine niet effectief het COVID-19 virus in de mond te doden [2].

Uit Chinees onderzoek blijkt COVID-19 gevoelig te zijn voor oxidatie. Het voor elke behandeling spoelen met een mondspoelmiddel met oxidatieve stoffen, zoals 1% waterstofperoxide of 0,2% povidone, wordt daarom aanbevolen om het aantal micro organismen in het speeksel te verminderen, inclusief het mogelijk aanwezige COVID-19 virus.

Rubberdam isolatie

Het gebruik van rubberdam kan de hoeveelheid speeksel en bloed gecontamineerde aerosolen en spatten aanzienlijk verlagen. Met name in situaties waarin snel draaiende hoekstukken en ultrasone apparaten worden gebruikt. Het gebruik van rubberdam wordt daarom aangeraden tijdens de COVID-19-epidemie [2] - [4].

Radiografie

Intra-orale röntgenonderzoek kan speekselsecretie en hoesten stimuleren en wordt daarom tijdens de COVID-19-uitbraak  zoveel mogelijk afgeraden[4]. Indien mogelijk gaat de voorkeur uit naar extra-orale tandheelkundig röntgenonderzoek, zoals een OPT of een CBCT.

Ontsmetten van de praktijk en het afvoeren van afval

Strikte ontsmettingsmaatregelen in zowel de behandelkamers als in de wachtruimte zijn sterk aanbevolen.

Afval dat wordt gegenereerd door de behandeling van patiënten met een vermoedelijke of bevestigde Covid-19 infectie moet op de juiste manier worden gescheiden om goede verwerking ervan te kunnen waarborgen.

Herstellende patiënten

Bij patiënten die SARS hadden doorgemaakt werd alle niet spoedeisende tandheelkundige zorg minstens een maand uitgesteld.  Het is momenteel nog onbekend of dezelfde adviezen moeten gelden voor patiënten met COVID-19 [4].

Checklist voor in de praktijk

Voor een handige checklist voor tandheelkundig personeel tijdens COVID-19 verwijzen wij naar de samenvatting van de aanbevelingen dat het team van professor Graziani heeft ontwikkeld, waarin de Chinese en de Italiaanse ervaring zijn meegenomen [5] .

Belangrijkste punten op een rijtje

• Mondzorgprofessionals zijn aangemerkt als een van de hoogste risicogroepen voor het oplopen van het 2019-nCoV-virus. Behandel alleen spoedgevallen.
• Voor onze patiënten is dit een goed moment om hen eraan te herinneren dat een goede mondgezondheid deel uitmaakt van de 'blijf gezond'-strategie tijdens COVID-19. Slechte mondgezondheid kan de afweer van de slijmvliezen verlagen en epitheelcellen vatbaarder maken voor virussen.
• Aanbeveling voor infectie preventie in tandheelkundige praktijken  zijn: gebruik van rubberdam, voor behandeling spoelen met 1% waterstofperoxide of 0,2% povidone mondspoelingen.

[5] Izzetti R. en Graziani F. et al., "COVID-19 transmissie in de tandartspraktijk: kort overzicht van preventieve maatregelen in Italië" Journal of Dental Research, 2020 (in de pers).