De impact van stress op parodontitis: aanwijzing of risicofactor?

Chronische stress en parodontitis: Wat is het verband?

Historisch gezien wordt stress over het algemeen beschouwd als “aanwijzing” voor parodontitis en niet als een "risicofactor.” Dit betekent dat er connecties waren, zonder sterk bewijs van een directe oorzaak. Toch suggereert nieuw onderzoek zoals Periodontology 2000 van Decker et al. dat chronische stress en gerelateerde aandoeningen zoals depressie en angst waarschijnlijk bijdragen aan parodontitis en problemen met genezen na behandelingen.

Een andere studie, uitgevoerd door Coelho et al. bevestigt het verband tussen pijn in het gebit door stress en parodontitis, en benadrukt dat het beheer van de mentale gezondheid van patiënten essentieel is voor hun algemene gezondheid. Door de onderliggende mechanismen van dit verband te begrijpen, kunnen tandartsen hun patiënten beter begeleiden in pijn in de tanden door stress te verminderen. 

Waarom en hoe beïnvloedt stress het risico op parodontitis?

Onderzoek heeft aangetoond dat stress diverse factoren kan beïnvloeden die effect hebben op parodontitis. Stress heeft bijvoorbeeld fysieke effecten op het lichaam, wat gevolgen heeft voor de mondflora, ontstekingen en de mondgezondheid in het algemeen. Een overzicht van Decker et al. behandelt stress, depressie en ontstekingen als risicofactor voor parodontale aandoeningen. Hun advies is om stressgerelateerde aandoeningen op te nemen in de lijst van wereldwijd gescreende ziekten, omdat het de biochemie van zowel de lokale parodontale micro-omgeving als de algemene ontstekingsniveaus kan veranderen.

Een duidelijk effect van stress is het verhoogde cortisol bij mensen die stress ervaren. Castro et al stelt: “Een combinatie van veranderingen in ontstekingsreacties en depressie van het immuunsysteem, veroorzaakt door verhoogde cortisol niveaus in het lichaam, kan leiden tot psychologische stress in de ontwikkeling van chronische ziekten zoals parodontitis.” Naast bloed en speeksel waren de verhoogde cortisolspiegels  in de gingivale creviculaire vloeistof ook verbonden met parodontitis. De auteurs benadrukken dat nieuw onderzoek aantoont dat hoge niveaus van cortisol in het lichaam verband houden met alveolair botverlies. 

In hun eigen onderzoek naar stress en parodontitis wijzen Pitzurra et al. op een ander fenomeen. Ze suggereren dat neuronen waarschijnlijk ontstekingsstoffen kunnen afscheiden die langdurige ontstekingsreacties in het tandvleesgebied erger maken en het immuunsysteem in gevaar brengen. Oftewel ontstoken tandvlees door stress.  Ze erkennen dat het moeilijk is om klinisch te meten hoeveel stress specifiek bijdraagt aan het risico op parodontitis en hoe dit behandelingen beïnvloedt. Daarom adviseren de onderzoekers dat aandacht voor stress als een van de vele risicofactoren voor parodontitis kan helpen om de negatieve effecten op de immuunrespons te verminderen.

Inzicht in stress bij patiënten

Natuurlijk zijn de meeste tandartsen geen experts in geestelijke gezondheidszorg. Maar er zijn beoordelingsinstrumenten die gebruikt kunnen worden om een basisbegrip te krijgen van stress bij patiënten als mogelijke aanwijzing voor parodontitis. De bekendste hiervan is de Perceived Stress Scale, ontwikkeld door Dr. Sheldon Cohen. Het is een eenvoudige vragenlijst met 10 items, ontworpen om te peilen hoe mensen de onvoorspelbaarheid, controle en druk in hun leven ervaren.

Terwijl acute stress relatief normaal is en vaak reageert op gebeurtenissen (bijvoorbeeld door drukte op het werk), is chronische stress een aanhoudende aandoening die eerder biochemische effecten en mondgezondheidsproblemen zoals pijn in de tanden kan veroorzaken. De Perceived Stress Scale kan gebruikt worden om te beoordelen of stress van patiënten acuut of chronisch is. Een belangrijke vraag is hoe de tandarts mensen met chronische stressproblemen kunnen ondersteunen bij hun mondgezondheid zonder hun grenzen te overschrijden.

Hoe kun je patiënten ondersteunen in het omgaan met stress?

Het is belangrijk dat tandartsen patiënten helpen begrijpen hoe stress hun mondgezondheid beïnvloedt. Net zoals het belangrijk is om patiënten te ontmoedigen te roken, omdat het van negatieve invloed is op je mondgezondheid, is het ook essentieel om het onderwerp van chronische stress aan te pakken. Als tandarts moet je vertrouwen en expertise uitstralen om pijn in de tanden door stress te verminderen, terwijl je erkent dat je geen specialist bent in geestelijke gezondheid. 

"De rol van de tandartsen is om de levensstijl in een breder concept te bespreken dan alleen mondhygiëne, ze zouden meer psychologisch georiënteerd moeten zijn", schreven Reners et al. in een artikel uit 2007 over stress en parodontitis. Dit advies blijft nog steeds relevant. Met toenemend bewijs voor de relatie tussen de twee problemen, benadrukt het artikel nogmaals: We zouden ons verplicht moeten voelen om patiënten te helpen hun stress te verminderen en, indien nodig, hen door te verwijzen naar een psycholoog of andere experts op het gebied van stressmanagement.”

Dit alles benadrukt de uitgebreide rol van tandartsen bij het succes van patiënten. We moeten verder kijken dan alleen tanden en tandvlees, omdat mondgezondheid nauw verbonden is met algemene gezondheid en gedrag van patiënten. Een belangrijke manier waarop tandartsen kunnen helpen om pijn in tanden door stress te voorkomen is het bevorderen van een gezonde levensstijl. Er zijn bewezen technieken die helpen om stress te verminderen zoals: actief zijn, gezond eten en schadelijke gewoonten zoals drinken, roken en ongezond voedsel vermijden. Ook helpt het om een goede mondverzorgingsroutine te versterken. Want behandelingen voor mondgezondsheidsproblemen kunnen vaak stress veroorzaken bij patiënten. Het vermijden van zulke problemen is vanuit dit perspectief dus een win-win situatie!